Milliy qadriyаtlarimiz.
Xalqimiz qadimdan, Islom dini bilan musharraf bo‘lgan kundan boshlab Qurbon hayitini tantanali ravishda bayram qilib nishonlab kelgan. Iyd namozini o‘qish uchun butun shahar ahli bir namozgohga yig‘ilgan. Namozdan so‘ng beva-bechoralar holidan xabar olish, faqiru kambag‘allarga moddiy yordam ko‘rsatish, bolalarga hayitlik sovg‘alari ulashish xalqimiz ichida an'anaga aylangan.
Olimlar bu kunda quyidagi amallar eng chiroylilari, deb hisoblashgan:
1. Iyd kechasini ibodat bilan o‘tkazish
Iydga o‘tar kechaning ham o‘ziga yarasha fazilati bor. Uni butunlay yoki bir qismini, xususan, kechasining uchinchi qismini Qur'on tilovati, zikr, tasbeh va nafl namozlar bilan bedor o‘tkazish ko‘plab yaxshiliklarga, ulkan savoblarga sabab bo‘ladi.
Abu Umoma roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:
“Kim ikki iyd kechalarini Allohdan savob umidida qoim qilsa, qalblar o‘ladigan kunda uning qalbi o‘lmas”, – dedilar”.
Ibn Moja va Tobaroniy rivoyat qilgan.
2. G‘usl qilish
Islom poklik dini. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining bir hadislarida: “Poklik iymonning yarmidir”, deganlar. Mana shunday ibodatlar oldidan, ko‘pchilik to‘planadigan joylarga borishdan oldin g‘usl qilish dinimizda alohida ta'kidlangan. Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Fitr kuni g‘usl qilar ekanlar.
3. Tishlarni tozalash
Tishni toza tutishga Islom dinichalik e'tibor bergan birorta din yoki ta'limot yo‘q. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar ummatimga mashaqqat bo‘lishidan qo‘rqmaganimda, ularni har namoz oldidan misvok qilishga buyurgan bo‘lar edim”, deganlar. Shu bois har namoz oldidan misvok qilish sunnat amal hisoblanadi. Hayit namozi uchun esa, bu narsa yanada muhimdir.
4. Bayram uchun yasanish
Musulmon kishi hayitga eng yaxshi kiyimlarini kiyishi, iloji bo‘lsa, yangisini sotib olishi mustahab. Bu ham bo‘lsa, Alloh bayram qilib bergan kunni nishonlash, uni qadrlash ramzi hisoblanadi. Bu ish Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan meros bo‘lib qolgan amaldir.
Ibn Abbos roziyallohu anhu aytadi:
“Nabiy sollallohu alayhi vasallam ikki iydda hibara chopon kiyar edilar”.
“Hibara” – Yamanning mashhur kiyimi.
Shu bois iyd uchun eng yaxshi kiyimlarni kiyish musulmonlar ichida keng tarqalgan. Sahobai kiromlar ham ushbu sunnatga doimo amal qilganlar. Xalqimiz qadimdan ushbu sunnatni go‘zal tarzda amalga oshirib kelgan. Hayit arafalarida kiyim-kechak bozorlarimizda savdo-sotiq qizg‘in avjiga chiqishi ham shundan. Bu ishda Alloh taolo bergan ne'matlarga shukr qilish bor.
5. Xushbo‘ylik surtish
Bu ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan. U zot alayhissalom asli xushbo‘y edilar. Shu bilan birga, doimo xushbo‘ylik surtib yurar edilar va: “Menga dunyoyingizdan xo‘shbo‘ylik mahbub ko‘rsatildi”, deb qo‘yar edilar. Jamoatchilik joyga kirishda xushbo‘ylik surtib olish yuksak odob namularidan biri bo‘lib, ko‘plab noqulayliklarning oldini oladi.
6. Hayit namoziga chiqish
Iyd namozi har bir balog‘atga yetgan, sog‘-salomat va o‘z yurtida muqim bo‘lgan mo‘min-musulmon er kishiga vojibdir. U, hayit kungi eng asosiy, muhim amal hisoblanadi. Hayit kunining asosiy fazilati ham Iyd namozini o‘qish bilan ro‘yobga chiqadi.
7. Qurbonlik qilish
Qurbon hayitining nomidan ham ma'lumki, bu bayramda asosiy amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ish Alloh yo‘lida jonliq so‘yishdir. Qurbonlik qilish o‘z yurtida muqim bo‘lgan, ayni vaqtda zakot nisobidagi mulkka ega bo‘lgan har bir mo‘min¬musulmon erkagu ayolga vojib hisoblanadi. Uning vaqti hayit namozi o‘qilgandan so‘ng boshlanib, uchinchi hayit kuni quyosh botishidan oldin tugaydi.
8. Xonadonda bayram qilish
Hayit kunlari oila ichida ham bayram kayfiyatini tiklash kerak. Uyga qilinadigan xarajatlarni odatdagidan yaxshiroq qilish lozim. Iloji bo‘lsa, ularga sovg‘a va maxsus hadyalar ulashilsa, yanada a'lodir. Bunda hadyalarni qo‘ni-qo‘shni va boshqa musulmonlarga ham berilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi.
"Aytim" MFY otinoyisi. Jabborova Muxtabar
Xalqimiz qadimdan, Islom dini bilan musharraf bo‘lgan kundan boshlab Qurbon hayitini tantanali ravishda bayram qilib nishonlab kelgan. Iyd namozini o‘qish uchun butun shahar ahli bir namozgohga yig‘ilgan. Namozdan so‘ng beva-bechoralar holidan xabar olish, faqiru kambag‘allarga moddiy yordam ko‘rsatish, bolalarga hayitlik sovg‘alari ulashish xalqimiz ichida an'anaga aylangan.
Olimlar bu kunda quyidagi amallar eng chiroylilari, deb hisoblashgan:
1. Iyd kechasini ibodat bilan o‘tkazish
Iydga o‘tar kechaning ham o‘ziga yarasha fazilati bor. Uni butunlay yoki bir qismini, xususan, kechasining uchinchi qismini Qur'on tilovati, zikr, tasbeh va nafl namozlar bilan bedor o‘tkazish ko‘plab yaxshiliklarga, ulkan savoblarga sabab bo‘ladi.
Abu Umoma roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:
“Kim ikki iyd kechalarini Allohdan savob umidida qoim qilsa, qalblar o‘ladigan kunda uning qalbi o‘lmas”, – dedilar”.
Ibn Moja va Tobaroniy rivoyat qilgan.
2. G‘usl qilish
Islom poklik dini. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining bir hadislarida: “Poklik iymonning yarmidir”, deganlar. Mana shunday ibodatlar oldidan, ko‘pchilik to‘planadigan joylarga borishdan oldin g‘usl qilish dinimizda alohida ta'kidlangan. Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Fitr kuni g‘usl qilar ekanlar.
3. Tishlarni tozalash
Tishni toza tutishga Islom dinichalik e'tibor bergan birorta din yoki ta'limot yo‘q. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar ummatimga mashaqqat bo‘lishidan qo‘rqmaganimda, ularni har namoz oldidan misvok qilishga buyurgan bo‘lar edim”, deganlar. Shu bois har namoz oldidan misvok qilish sunnat amal hisoblanadi. Hayit namozi uchun esa, bu narsa yanada muhimdir.
4. Bayram uchun yasanish
Musulmon kishi hayitga eng yaxshi kiyimlarini kiyishi, iloji bo‘lsa, yangisini sotib olishi mustahab. Bu ham bo‘lsa, Alloh bayram qilib bergan kunni nishonlash, uni qadrlash ramzi hisoblanadi. Bu ish Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan meros bo‘lib qolgan amaldir.
Ibn Abbos roziyallohu anhu aytadi:
“Nabiy sollallohu alayhi vasallam ikki iydda hibara chopon kiyar edilar”.
“Hibara” – Yamanning mashhur kiyimi.
Shu bois iyd uchun eng yaxshi kiyimlarni kiyish musulmonlar ichida keng tarqalgan. Sahobai kiromlar ham ushbu sunnatga doimo amal qilganlar. Xalqimiz qadimdan ushbu sunnatni go‘zal tarzda amalga oshirib kelgan. Hayit arafalarida kiyim-kechak bozorlarimizda savdo-sotiq qizg‘in avjiga chiqishi ham shundan. Bu ishda Alloh taolo bergan ne'matlarga shukr qilish bor.
5. Xushbo‘ylik surtish
Bu ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan. U zot alayhissalom asli xushbo‘y edilar. Shu bilan birga, doimo xushbo‘ylik surtib yurar edilar va: “Menga dunyoyingizdan xo‘shbo‘ylik mahbub ko‘rsatildi”, deb qo‘yar edilar. Jamoatchilik joyga kirishda xushbo‘ylik surtib olish yuksak odob namularidan biri bo‘lib, ko‘plab noqulayliklarning oldini oladi.
6. Hayit namoziga chiqish
Iyd namozi har bir balog‘atga yetgan, sog‘-salomat va o‘z yurtida muqim bo‘lgan mo‘min-musulmon er kishiga vojibdir. U, hayit kungi eng asosiy, muhim amal hisoblanadi. Hayit kunining asosiy fazilati ham Iyd namozini o‘qish bilan ro‘yobga chiqadi.
7. Qurbonlik qilish
Qurbon hayitining nomidan ham ma'lumki, bu bayramda asosiy amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ish Alloh yo‘lida jonliq so‘yishdir. Qurbonlik qilish o‘z yurtida muqim bo‘lgan, ayni vaqtda zakot nisobidagi mulkka ega bo‘lgan har bir mo‘min¬musulmon erkagu ayolga vojib hisoblanadi. Uning vaqti hayit namozi o‘qilgandan so‘ng boshlanib, uchinchi hayit kuni quyosh botishidan oldin tugaydi.
8. Xonadonda bayram qilish
Hayit kunlari oila ichida ham bayram kayfiyatini tiklash kerak. Uyga qilinadigan xarajatlarni odatdagidan yaxshiroq qilish lozim. Iloji bo‘lsa, ularga sovg‘a va maxsus hadyalar ulashilsa, yanada a'lodir. Bunda hadyalarni qo‘ni-qo‘shni va boshqa musulmonlarga ham berilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi.
"Aytim" MFY otinoyisi. Jabborova Muxtabar
