Ислом дини ўзининг пайдо бўлган давриданоқ жамиятга чуқур ижтимоий ва маданий ўзгаришлар киритишга эришди. Бунга асосий сабаб шундаки, Ислом инсониятнинг барча табақалари, жумладан, аёллар учун ҳам адолат ва ҳурматни таъминлаш мақсадини кўзда тутган эди. Дастлаб, Исломгача бўлган араб жамиятида аёллар мавқейи камситилган, уларга мерос ҳуқуқи, иқтисодий эркинликлар ва шахсий мустақиллик етарли даражада тақдим этилмаган эди. Аммо ислом ўзининг келиши билан аёлларнинг ҳуқуқларини тиклади ва уларни инсон сифатида ҳурмат қилинишини талаб қилди. Шунингдек, ислом динида аёлларнинг жамиятдаги ўрни кенг ва кўп қиррали бўлиб, улар нафақат оила, балки иқтисодий, ижтимоий, илмий ва сиёсий ҳаётда ҳам фаол иштирок этиши лозим. Қуръони каримда ва пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларида аёлларнинг ҳурматга лойиқ эканлиги, уларнинг жамиятдаги роли муҳимлиги ҳақида кўплаб далиллар мавжуд. Масалан, қуръоннинг “Ан-Ниса” сураси аёлларнинг ҳуқуқларига бағишланган бўлиб, унда улар учун адолат ва тенглик тамойилларини ўз ичига олган қоидалар баён қилинган. Аёллар нафақат она, опа ёки опа-сингил сифатида муҳим рол ўйнайди, балки улар илм олиш ва жамият ҳаётида фаол бўлиш ҳуқуқига ега. Исломда илм олиш ҳар бир мусулмон учун фарз бўлиб, бунга аёллар ҳам киритилган. Аёллар илм-фан ва ижтимоий ривожланишда эркин иштирок этиши керак ва бу ўз навбатида жамиятнинг тараққиётига хизмат қилади. Қуръонда эр ва хотин бир-бирининг ҳимоячиси ва қўллаб-қувватловчиси бўлиши кераклиги айтилган. Никоҳда аёлнинг ўзига тегишли эркинлиги сақланади ва унга тазйиқ ўтказилмаслиги керак. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) айтганларидек, “Сизларнинг энг яхшиларингиз аёлларга энг яхши муомала қилганларингиздир”. Шунингдек, исломда аёлнинг маҳр ҳуқуқи бор. Никоҳда маҳр – бу эр томонидан аёлга бериладиган молиявий совға бўлиб, у аёлнинг мустақил мулки ҳисобланади. Бу мулк эрдан ажралган тақдирда ҳам аёлда қолади. Бу исломнинг аёлларни молиявий мустақиллик билан таъминлаш тамойилини акс эттиради. Исломда ажрашиш ҳам алоҳида тартибга солинган. Аёл қийинчиликларга дуч келган тақдирда ажрашиш ҳуқуқига эга бўлиши мумкин, ва бу жараён адолатли ва инсонийликка асосланган бўлиши керак. Аёлга ҳеч қандай зулм ёки босим ўтказилмаслиги талаб этилади.
Бундан ташқари, таълим ва илм олиш ҳуқуқи борасида ҳам ислом дини етакчилик қилади. Чунки, ислом динида аёллар учун таълим олиш тарғиб қилинган ҳамда уларга илм олишга имконият бeрилган. Пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзларида ҳар бир мусулмон, эркак ёки аёл, илм олишга интилиши кераклиги таъкидланган. Бу исломнинг нафақат эркаклар, балки аёллар учун ҳам маънавий ва илмий ривожланишига катта аҳамият берганлигини кўрсатади. Ислом тарихида аёллар орасида машҳур олимлар, муаллимлар ва қалам соҳибалари кўп бўлган. Аёллар мадрасаларда таълим олиб, шунингдек, ҳадис, фиқҳ, тилшунослик каби фанларни ўргатганлар. Улар жамиятнинг маънавий ва илмий ривожланишига ҳисса қўшганлар. Демак, исломда аёлларнинг эркинлиги, хусусан, шахсий эркинликни таъминлашга катта эътибор берилади. Уларнинг шахсий мулк ҳуқуқи, никоҳда ва ажрашишда ўз танловини қилиш эркинлиги, ўқиш ва ўқитиш ҳуқуқи – буларнинг барчаси қуръон ва ҳадислар орқали мустаҳкамланган. Масалан, қуръонда “Ўзингиз учун хайрли бўлмаган нарсага мажбурламанг” деган ҳукмлар мавжуд бўлиб, бу инсоннинг, хусусан, аёлларнинг эркин танлаш ҳуқуқини таъминлашга қаратилган. Аёлларни мажбурий никоҳларга тортиш ислом томонидан қаттиқ қораланган. Бу борада Пайғамбаримиз (с.а.в.) кўп марта аёлларнинг эркинлигини ҳимоя қилишни урғулаганлар. Мисол учун, аёлнинг маҳрини бермасдан туриб, унга босим ўтказиб, эр-хотинлик ҳуқуқларини суистеъмол қилиш тўғридан-тўғри ислом тамойилларига зид. Исломий жамиятлар шахсий ҳуқуқларга ҳурмат қилишда доимо аёлларнинг мавқейини эътироф этиб келган ва уларнинг шахсий эркинлигини ҳимоя қилишда фаол бўлиши керак.
Хулоса қилиб айтганда, ислом дини жамиятнинг ҳар бир аъзоси учун тенг ҳуқуқ ва имкониятларни яратиш тарафдори. Бунга кўра, эркак ва аёлнинг бир-бирига нисбатан адолатли бўлиши жамиятнинг муваффақиятли ва соғлом ривожланиши учун муҳим шартдир. Қуръонда келтирилган “Сизнинг орангиздаги энг шарафлиси, Аллоҳдан энг кўп тақводор бўлганингиздир” ояти шундан далолат берадики, инсонларнинг қадри жинси ёки жамиятдаги мавқейига қараб эмас, балки Аллоҳга бўлган яқинлигига қараб ўлчанади.