Islom dinimiz moliyaviy munosabatlarda adolat, halollik va ijtimoiy tenglikni ta’minlashga katta ahamiyat beradi. Shu sababli, foiz (ribo) olish va berish islomda qat’iyan man etilgan. Ribo arab tilida "ko‘payish" yoki "ortish" degan ma’noni anglatadi va iqtisodiy ma’noda oldin berilgan qarz yoki sarmoyaga ustama qo‘shib olishni bildiradi.
Alloh taolo Qur’oni Karimda sudxo‘rlikni qattiq qoralaydi:
"Alloh riboni nobud qilur va sadaqalarni o’stirur. Va Alloh har bir kofir, gunohkorni suymas."
(Baqara surasi, 276-oyat) Yana bir oyatda shunday deyilgan:
"Ey imon keltirganlar! Agar mo‘min bo‘lsangiz, Allohga taqvo qiling va riboning sarqitini ham tark eting."
(Baqara surasi, 278-oyat)
Bu oyatlarda ribo faqat man qilinmaydi, balki uni davom ettirish Alloh va Rasuliga qarshi urush ochishga teng deb baholanadi:
"Agar undoq qilmasangiz, Alloh va Uning Rasuli tomonidan bo’ladigan urushga ishonavering. Agar tavba qilsangiz, sarmoyangiz o’zinggizga, zulm qilmassiz va sizga ham zulm qilinmas."
(Baqara surasi, 279-oyat)
Payg‘ambarimiz Muhammad solallohu alayhi vasallam riboning zararlarini ko‘plab hadislarda ta’kidlab o‘tganlar:
"Ribo yeydigan, uni beradigan, yozadigan va bunga guvoh bo‘ladiganlarning barchasi la’natlanadi."
(Muslim rivoyati)
Bu hadis ribo jarayonida ishtirok etgan har bir kishi – qarz beruvchi, oluvchi, yozuvchi va guvoh bo‘lganlarni ham gunohda sherik deb biladi.
Riboning turlari islom fiqhida ribo ikki turga bo‘linadi:
1. Ribo an-Nasiya (qarz ribosi): Bu eng ko‘p tarqalgan foiz turi bo‘lib, qarzga pul bergan odamning ortiqcha daromad talab qilishi. Masalan, 1 million so‘m qarz berib, bir yil ichida 1,200,000 so‘m sifatida qaytarishni talab qilish.
2. Ribo al-Fadl (savdo ribosi): Bu turdagi ribo asosan tovar almashinuvida yuzaga keladi. Masalan, bir xil tovarlarni (oltin, kumush, bug‘doy va h.k.) teng bo‘lmagan miqdorda yoki kechiktirib almashtirish.
Xo’sh, nima uchun ribo dinimizda harom qilingan?
Dinimiz riboni bir necha asosiy sabablarga ko‘ra harom qilgan:
- adolatsizlik: ribo qarzdorga moliyaviy bosim o‘tkazadi va boylarning boyligini ko‘paytirib, kambag‘allarni yanada ko‘proq qashshoqlikka olib keladi.
- saxovat va yordam ruhiga zid: islom moliyaviy yordamni foyda ko‘rish uchun emas, balki haqiqiy yordam sifatida ko‘radi.
- iqtisodiy notenglik: ribo iqtisodiy inqirozlarni keltirib chiqarishi va jamiyatdagi boylikni adolatsiz taqsimlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Islomda ribo (foiz) qat’iyan man qilingan va u Alloh va uning Rasulining la’natiga sabab bo‘luvchi katta gunohlardan biridir. Ribo asosida qurilgan moliyaviy tizimlar nafaqat shaxsiy hayotga, balki butun jamiyatga zarar yetkazadi. Shu sababli, musulmonlar moliyaviy muomalalarda halol yo‘llarni izlashga va adolatli iqtisodiy tizimlar asosida yashashga chaqirilgan.
Alloh taolo bizni harom narsalardan saqlasin va rizqimizni halol qilgan holda baraka bersin. Amiyn!
Alloh taolo Qur’oni Karimda sudxo‘rlikni qattiq qoralaydi:
"Alloh riboni nobud qilur va sadaqalarni o’stirur. Va Alloh har bir kofir, gunohkorni suymas."
(Baqara surasi, 276-oyat) Yana bir oyatda shunday deyilgan:
"Ey imon keltirganlar! Agar mo‘min bo‘lsangiz, Allohga taqvo qiling va riboning sarqitini ham tark eting."
(Baqara surasi, 278-oyat)
Bu oyatlarda ribo faqat man qilinmaydi, balki uni davom ettirish Alloh va Rasuliga qarshi urush ochishga teng deb baholanadi:
"Agar undoq qilmasangiz, Alloh va Uning Rasuli tomonidan bo’ladigan urushga ishonavering. Agar tavba qilsangiz, sarmoyangiz o’zinggizga, zulm qilmassiz va sizga ham zulm qilinmas."
(Baqara surasi, 279-oyat)
Payg‘ambarimiz Muhammad solallohu alayhi vasallam riboning zararlarini ko‘plab hadislarda ta’kidlab o‘tganlar:
"Ribo yeydigan, uni beradigan, yozadigan va bunga guvoh bo‘ladiganlarning barchasi la’natlanadi."
(Muslim rivoyati)
Bu hadis ribo jarayonida ishtirok etgan har bir kishi – qarz beruvchi, oluvchi, yozuvchi va guvoh bo‘lganlarni ham gunohda sherik deb biladi.
Riboning turlari islom fiqhida ribo ikki turga bo‘linadi:
1. Ribo an-Nasiya (qarz ribosi): Bu eng ko‘p tarqalgan foiz turi bo‘lib, qarzga pul bergan odamning ortiqcha daromad talab qilishi. Masalan, 1 million so‘m qarz berib, bir yil ichida 1,200,000 so‘m sifatida qaytarishni talab qilish.
2. Ribo al-Fadl (savdo ribosi): Bu turdagi ribo asosan tovar almashinuvida yuzaga keladi. Masalan, bir xil tovarlarni (oltin, kumush, bug‘doy va h.k.) teng bo‘lmagan miqdorda yoki kechiktirib almashtirish.
Xo’sh, nima uchun ribo dinimizda harom qilingan?
Dinimiz riboni bir necha asosiy sabablarga ko‘ra harom qilgan:
- adolatsizlik: ribo qarzdorga moliyaviy bosim o‘tkazadi va boylarning boyligini ko‘paytirib, kambag‘allarni yanada ko‘proq qashshoqlikka olib keladi.
- saxovat va yordam ruhiga zid: islom moliyaviy yordamni foyda ko‘rish uchun emas, balki haqiqiy yordam sifatida ko‘radi.
- iqtisodiy notenglik: ribo iqtisodiy inqirozlarni keltirib chiqarishi va jamiyatdagi boylikni adolatsiz taqsimlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Islomda ribo (foiz) qat’iyan man qilingan va u Alloh va uning Rasulining la’natiga sabab bo‘luvchi katta gunohlardan biridir. Ribo asosida qurilgan moliyaviy tizimlar nafaqat shaxsiy hayotga, balki butun jamiyatga zarar yetkazadi. Shu sababli, musulmonlar moliyaviy muomalalarda halol yo‘llarni izlashga va adolatli iqtisodiy tizimlar asosida yashashga chaqirilgan.
Alloh taolo bizni harom narsalardan saqlasin va rizqimizni halol qilgan holda baraka bersin. Amiyn!
Navoiy viloyati bosh imom xatibining xotin-qizlar masalalari bo’yicha
o’rinbosari
