O‘tgan davrda jahon hamjamiyati xotin-qizlarni ilm-fanga jalb etish borasida sezilarli yutuqlarga erishdi. Bu haqda so‘z borganda, avvalambor, hayotning barcha jabhalarida ayollarning imkoniyatlarini kengaytirish, xotin-qizlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash, ularning jamiyat va davlat hayotidagi rolini kuchaytirish ayni vaqtda Yangi O‘zbekiston Taraqqiyot strategiyasining ustuvor vazifalaridan biri etib belgilanganini ta’kidlash lozim.
Mamlakatimizda xotin-qizlarni ilmiy faoliyatga keng jalb etish, ularning dasturiy ishlanmalari, innovatsion g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash borasida salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. So‘nggi besh yilning o‘zida xotin-qizlarning huquqiy mavqeini yuksaltirish, oila institutini himoya qilishga qaratilgan ko‘plab qonunlar, Prezident farmon va qarorlari qabul qilindi hamda amalda izchil tatbiq etilmoqda.
Xususan, 2019 yil 2 sentyabrda “Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to‘g‘risida”gi va “Xotin-qizlarni tazyiq va zo‘ravonlikdan himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunlar qabul qilindi. Ushbu qonunlar xotin-qizlarni turmushda, ish joylarida, ta’lim muassasalari, boshqa joylarda tazyiqlar va zo‘ravonlikning barcha shakllaridan himoya qilish hamda erkaklar va ayollar uchun teng huquqlar hamda imkoniyatlar kafolatlarini ta’minlash, jinsi bo‘yicha kamsitilishining va tengsizligining oldini olish sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan. Har yili 11 fevralda ilm-fan sohasida xotin-qizlarning o‘rni va ahamiyatiga bag‘ishlangan xalqaro tadbirlar o‘tkazilishi zamirida muayyan ramziy ma’no bor. Gap shundaki, BMT Bosh Assambleyasi tomonidan qabul qilingan Taraqqiyot maqsadlari yo‘lida fan, texnika va innovatsiyalar to‘g‘risidagi rezolyutsiyada 11 fevral – Ilm-fanda xotin-qizlar ishtiroki xalqaro kuni, deb e’lon qilingan.
2015 yilda mazkur yangi xalqaro sananing belgilanishi barqaror rivojlanish bo‘yicha 2030 yilgacha mo‘ljallangan kun tartibini amalga oshirishdagi navbatdagi muhim qadam bo‘ldi. Bugungi kunda barqaror rivojlanishga erishishda ilm-fan va gender tengligi ulkan ahamiyatga egadir.
O‘zbek olimalari kimyo, biotexnologiya, qishloq xo‘jaligi kabi sohalarda ayniqsa faol izlanmoqdalar. Ta’lim, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy va gumanitar sohalar rivojida xotin-qizlarimizning ishtiroki salmoqli o‘rin tutadi. Ba’zi ota-onalar qizlarini ko’chaga chiqarmay, hech qayerda o’qitmay, joyi chiqsa, tezroq turmushga berish haqida o’ylashadi. Modomiki, Payg‘ambarimiz alayhissalomning pokiza ayollari, muborak onalarimiz ayollarga ilm o‘rgatish, shariat hukmlarini yetkazishda Rasuli akram yonlarida turib, u zotga ko‘makdosh va maslakdosh bo‘lganlar. Shuningdek, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning uylarida qilgan barcha ishlari, muammo-yu yurish-turishlarini naql qilishda u zoti sharifning pokiza ayollarining hissalari ko‘p ekanini bilamiz. Nabiy alayhissalomning ayollaridan ko‘plari shariat ahkomlarini o‘rgatuvchi ustoz, Qur’on yod olgan qoriya, hadislarini yetkazuvchi muhaddisa va faqiha bo‘lib, o‘tkir qobiliyatlari, nodir zakovatlari bilan mashhur bo‘lganlar. Xususan, Oysha onamiz meros masalasida matematikani puxta bilganlari bois hattoki ba’zi mashhur sahobalar ham meros taqsimlashda ulardan maslahat so‘rar edilar. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Alloh u zotga o‘rgatgan narsalarni ayollarga ham o‘rgatish maqsadida alohida kunni xoslab qo‘yganlar. Tarixdan ma’lum, ayollar ham islom rahna¬moligida ilm va madaniyatning eng yuqori darajasiga ko‘tarilganlar. Ayollardan mashhur tabiblar yetishib chiqqan. Ayol-qizlarimizning ilm olishda va o‘rgatishda haq-huquqlari borligini yuqoridagi bir qancha dalillar orqali bilib oldik. O‘ylaymizki, ana shu ilmni ozgina o‘rganish bilan yurtdoshlarimiz qizlarining ham bilimli bo‘lishi naqadar muhimligini anglardilar. Xulosa qilib aytganda, atoqli ma’rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniy: “Qizlar hammadan ko‘ra bilim olishga intilishi kerak, chunki bu bilim bilan kelajak avlodni tarbiyalaydi”, deb uqtirgani bejiz emas. Aslida ham, har qanday rivojlangan jamiyatda taraqqiyot va sivilizatsiya darajasi ayolga bo‘lgan munosabat, xotin-qizlarga yaratilgan imkoniyatlar ko‘lami hamda miqyosi bilan belgilanadi.
