Биламизки оила-жамиятнинг енг муҳим ва муқаддас бўғини ҳисобланади. Оиланинг соғлом бўлиши жамиятнинг ривожланишига, маданият ва маънавиятнинг юксалишига катта таъсир кўрсатади. Ислом дини оиланинг мустаҳкамлигига алоҳида еътибор қаратади. Диний қоидаларга асосланган оилалар жамиятда барқарорлик ва бирдамликни таъминлашда муҳим аҳамиятга ега. Шу муносабат билан, оилавий муносабатлар, жумладан, фарзандларнинг ўзаро никоҳлантирилиши масаласи тарихий ва диний истиқболлар нуқтаи назаридан алоҳида аҳамиятга ега. Диний оила тушунчаси Исломда оила тушунчаси ҳар бир аъзонинг маънавий баркамоллигини ривожлантириш ва уларга диний қадриятларни ўргатишни ўз ичига олади. Оила фақат жисмоний ва иқтисодий жиҳатдан емас, балки руҳий ва ахлоқий жиҳатдан ҳам ривожланиши керак. Диний жиҳатдан оиланинг муҳим вазифаси — фарзандларни тўғри тарбиялаш, уларга ҳалоллик, сабр-тоқат, ҳурмат ва адолат каби қадриятларни сингдиришдир. Қуръони Карим ва ҳадисларда оилавий ҳаётнинг қоидалари батафсил ёритилган бўлиб, уларнинг барчаси оила аъзолари ўртасида меҳр-оқибат ва тарбия асосида шаклланган. Никоҳ ва унинг аҳамияти Исломда никоҳ инсониятнинг табиий еҳтиёжларини қондирувчи ва ижтимоий тузилмани сақлаб турувчи муқаддас институтдир. Қуръонда ва ҳадисларда никоҳнинг буюк ибодат сифатида таърифланиши ҳамда бу боғламнинг фақат жисмоний еҳтиёжни қондиришдан иборат емаслиги таъкидланади. Никоҳ орқали нафақат ер-хотин, балки икки оила, уларнинг яқинлари ва жамият аъзолари ўртасида маънавий ва ахлоқий боғланишлар мустаҳкамланади. Оилавий муносабатлар эса диний нуқтаи назардан ҳимояланган бўлиб, эр ва хотин ўртасидаги масъулият ва мажбуриятлар Қуръонда аниқ белгилаб қўйилган. Фарзандларни ўзаро никоҳлантириш анъаналари фарзандларнинг ўзаро никоҳлантирилиши яъни, иккинчи аёл ҳамда биринчи аёл фарзандлари орасида никоҳ тузиш ислом дунёсида турли даврларда ва ҳудудларда турлича муносабатга эга бўлган. Одатда, мусулмон олимлар фарзандлар орасидаги никоҳ масаласида эътиборни соғлиқ ва ижтимоий муаммоларга қаратганлар. Уламолар орасида яқин қариндошлар ўртасида никоҳдан келиб чиқадиган салбий оқибатларни ҳисобга олиш муҳим саналади. Замонавий илмий изланишлар ҳам улар ўртасидаги никоҳдан туғиладиган фарзандларнинг соғлиғи масалаларига алоҳида эътибор қаратган. Диний қарашларда фарзандларнинг никоҳи ҳам исломда никоҳ диний маросим бўлиб, еркак ва аёл ўртасидаги муносабатни қонунийлаштириш воситасидир. Қуръонда Аллоҳ никоҳни сақлаш ва фарзандларни тўғри тарбиялашни муҳим деб билган. Шундай екан, фарзандларнинг бир-бири билан никоҳлантирилиши масаласида ҳам ота-оналар масъулиятли қарор қабул қилишлари лозим. Диний манбалар ота-оналарнинг фарзандларига яхши тарбия бериш ва уларнинг ҳаёт йўлларини белгилашда адолатли бўлишларини талаб қилади. Никоҳ масаласида ота-оналарнинг роли беқиёсдир, аммо фарзандларнинг розилиги ва бахти ҳам катта эътиборга олиниши керак. Қуръон ва ҳадисларда ота-оналар фарзандларининг бахтини кўзлаб ҳаракат қилишлари, лекин уларни мажбурламасликлари ҳақида кўплаб далиллар келтирилган. Замонавий илмий ва ижтимоий нуқтаи назар Замонавий жамиятда ака-укалар, гарчи оналари бир бўлмаса-да, улар ўртасидаги никоҳ масаласи соғлиқ ва генетика нуқтаи назаридан кўриб чиқилади. Илмий тадқиқотлар яқин улар орасида никоҳдан келиб чиқадиган генетик касалликлар хавфини оширади, деган хулосага келди. Шу сабабли, кўплаб мусулмон олимлар замонавий тиббиёт натижаларига асосланиб, фарзандлар ўртасидаги никоҳни тавсия этмайди. Шу билан бирга, ижтимоий нуқтаи назардан фарзандлар ўртасидаги никоҳлар жамиятдаги ижтимоий муносабатларни мураккаблаштириши мумкин. Бу еса улар ўртасидаги муносабатлар оилавий тортишувлар, мол-мулк масалалари ва бошқа ижтимоий муаммоларни келтириб чиқариши эҳтимоли катта. Тўғри, Исломда никоҳ эркинлиги муҳим масала ҳисобланади.
Хуллас, ҳар бир мусулмон эркак ва аёл ўзига мос ва диндор умр йўлдошни танлашда эркинликка эга. Ота-оналар эса фарзандларининг бахтини таъминлаш йўлида уларнинг истакларини инобатга олишлари лозим. Диний манбалар фарзандларнинг ихтиёри ва розилигисиз никоҳ тузишнинг ножоиз эканлигини таъкидлайди. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) айтганларидек: “Ота-оналар фарзандларини фақат ҳалол ва муносиб кишига турмушга беришлари керак.” Бу эса оилани барпо қилишда ота-оналар ва фарзандлар ўртасида ўзаро келишув ва ҳурмат муҳим эканлигини кўрсатади. Никоҳ масаласида оилавий бирдамлик ва фарзандларнинг розилиги жамиятда мустаҳкам оила қуришнинг асосий омилларидан биридир.
Хуллас, ҳар бир мусулмон эркак ва аёл ўзига мос ва диндор умр йўлдошни танлашда эркинликка эга. Ота-оналар эса фарзандларининг бахтини таъминлаш йўлида уларнинг истакларини инобатга олишлари лозим. Диний манбалар фарзандларнинг ихтиёри ва розилигисиз никоҳ тузишнинг ножоиз эканлигини таъкидлайди. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) айтганларидек: “Ота-оналар фарзандларини фақат ҳалол ва муносиб кишига турмушга беришлари керак.” Бу эса оилани барпо қилишда ота-оналар ва фарзандлар ўртасида ўзаро келишув ва ҳурмат муҳим эканлигини кўрсатади. Никоҳ масаласида оилавий бирдамлик ва фарзандларнинг розилиги жамиятда мустаҳкам оила қуришнинг асосий омилларидан биридир.
Ҳалимова Гулбаҳор Кармана туман “УЙРОТ” МФЙ отинойиси.