Уламоларга озор беришнинг хатари (Уламоларнинг даража ва фазилатлари)
Абу Умома ал-Боҳилий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга икки киши зикр қилинди: “Бири обид, бошқаси олим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Олимнинг обиддан афзаллиги худди менинг сизнинг энг кичигингиздан афзаллигимга ўхшайди», дедилар. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Албатта, Аллоҳ, Унинг фаришталари, осмонлару ернинг аҳли, ҳаттоки уясидаги чумоли ва балиқ ҳам одамларга яхшиликни ўргатувчига салавот айтадилар”, дедилар”. (Термизий ривояти).
Салаф уламоларимиздан ривоят қилинган асарларда ҳам илм аҳлларининг фазилатлари баён қилинган.
Авзоъий роҳимаҳуллоҳ: "Биз одамлар деганда аҳли илмларни тушунамиз. Улардан бошқалар ҳеч ким эмас" – деганлар.
Суфён Саврий роҳимаҳуллоҳ: "Агар биргина фақиҳ тоғнинг чўққисида бўлса-да, унинг ўзи жамоатдир"- деганлар.
Ҳасан Басрий роҳимаҳуллоҳ: "Салафлар: Олимнинг ўлими Исломдаги кемтик бўлиб, уни замонлар ўтиши тўлдира олмайди, дер эдилар"- деганлар.
Хатиб Бағдодий роҳимаҳуллоҳ имом Абу Ҳанифа ва имом Шофеъий роҳимаҳумаллоҳларнинг: "Агар фақиҳлар Аллоҳнинг дўстлари бўлмаса, демак, Аллоҳнинг дўсти йўқ экан" деб айтганларини, имом Шофеъийнинг эса: "Фуқаҳолар – илмларига амал қилган олимлардир" деб айтганини нақл қилади.
Шу ўринда ҳақиқий олимлар билан сохта олимлар орасидаги дақиқ фарқни билиб олишимиз зарурдир.
Ҳақиқий уламоларнинг аломатлари
Ҳақиқий олимлар ҳақида Аллоҳ таоло Ўзининг муқаддас каломида шундай деб марҳамат қилади:
“Албатта, аҳли китоблардан Аллоҳга, сизларга туширилган нарсага, уларга туширилган нарсага иймон келтирадиганлари, Аллоҳга ўзини хор тутиб бўйин эгадиганлари, Аллоҳнинг оятларини арзон баҳога сотмайдиганлари бордир. Ана ўшаларга Роббилари ҳузурида ажр бордир. Албатта, Аллоҳ тезҳисоб зотдир”. (Оли Имрон сураси, 199-оят)
Ҳужжатул ислом Абу Ҳомид Ғаззолий роҳимаҳуллоҳ ўзларининг машҳур “Иҳяу улумид-дин” асарларида ҳақиқий олимлар билан ёмон олимларнинг аломатлари борлигини алоҳида таъкидлаб ўтганлар.
Охират уламоларининг бир қанча аломатлари бор:
1. Улар илмлари билан дунёни талаб қилмайдилар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Ким Аллоҳнинг розилиги талаб қилинадиган илмни фақат дунёнинг ўткинчи матоҳига эришиш учун ўрганса, қиёмат куни жаннатнинг ҳидини ҳам топа олмайди”, дедилар”. (Абу Довуд, Ибн Можа ривояти).
Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг шундай деганлари ривоят қилинади: “Қачон бир олимнинг дунёга муҳаббат қўйганини кўрсангиз, динингиз ишларида ундан эҳтиёт бўлинглар. Чунки ҳар бир ошиқ севган нарсасига шўнғиб кетади”.
Ҳасан Басрий айтадилар: “Олимларнинг жазоси қалбларининг ўлишидир. Қалбнинг ўлими эса, охират амали билан дунёни талаб қилишдир”.
Яҳё ибн Муоз эса: “Қачон илм ва ҳикмат билан дунё талаб қилинса, уларнинг ҳикмати йўқолади”, деганлар.
Саид ибн Мусайяб айтадилар: “Қачон бир олимнинг амирлар атрофида ўралашиб юрганини кўрсангиз, билингизки у ўғридир”.
2. Уларнинг амали сўзларига зид бўлмайди, балки ўзлари қилмаган ишни бошқаларга буюрмайдилар.
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Одамларни яхшиликка чорлаб, ўзларингизни унутасизларми?” (Бақара сураси, 44-оят)
Бошқа бир оятда эса: “Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз деб) айтишларингиз Аллоҳ наздида ўта манфур (ишдир)” (Саф сураси, 3-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дейдилар: “Исро кечасида лаблари оловдан бўлган қайчилар билан кесилаётган қавмлар олдидан ўтдим ва: “Сизлар кимсизлар?” деб сўрадим. Улар: “Яхшиликка буюриб, ўзимиз қилмас эдик, ёмонликдан қайтариб, ўзимиз қайтмас эдик” деб жавоб беришди” (Ибн Ҳиббон ва Аҳмад ривояти).
Муоз розияллоҳу анҳу айтадилар: “Олимларнинг адашишидан эҳтиёт бўлинглар. Чунки одамлар наздида уларнинг қадри юқори бўлганлиги учун хатоларига эргашиб кетади”.
Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтадилар: “Қуръон амал қилиниши учун нозил этилган. Сизлар эса уни ўрганишни амал қилиб олдингизлар. Яқинда шундай қавмлар келадики, улар Қуръонни сув қилиб ичиб юборадилар. Улар яхшиларингиз эмас. Илмга амал қилмайдиган олим давони сифатлаган бемор ёки таомларнинг лаззатини сифатлаган оч одам кабидир”.
Фузайл ибн Иёз айтадилар: “Менга шундай сўз етиб келдики, қиёмат кунида бутпарастлардан олдин олимлар ичидаги фосиқлар ҳисоб-китоб қилинади”.
Ҳотамул Асом дейдилар: “Қиёматда одамларга илм ўргатган, одамлар ўша илмга амал қилиб, нажот топган, лекин ўзи унга амал қилмасдан, ҳалок бўлган кишидан-да қаттиқ ҳасрат қилувчи кимса бўлмайди”.
(Давоми бор)
Конимех тумани бош имом хатиби: Р.Яндашев.
https://t.me/joinchat/AAAAAFLpIinp9zqmIIhY-w
Абу Умома ал-Боҳилий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга икки киши зикр қилинди: “Бири обид, бошқаси олим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Олимнинг обиддан афзаллиги худди менинг сизнинг энг кичигингиздан афзаллигимга ўхшайди», дедилар. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Албатта, Аллоҳ, Унинг фаришталари, осмонлару ернинг аҳли, ҳаттоки уясидаги чумоли ва балиқ ҳам одамларга яхшиликни ўргатувчига салавот айтадилар”, дедилар”. (Термизий ривояти).
Салаф уламоларимиздан ривоят қилинган асарларда ҳам илм аҳлларининг фазилатлари баён қилинган.
Авзоъий роҳимаҳуллоҳ: "Биз одамлар деганда аҳли илмларни тушунамиз. Улардан бошқалар ҳеч ким эмас" – деганлар.
Суфён Саврий роҳимаҳуллоҳ: "Агар биргина фақиҳ тоғнинг чўққисида бўлса-да, унинг ўзи жамоатдир"- деганлар.
Ҳасан Басрий роҳимаҳуллоҳ: "Салафлар: Олимнинг ўлими Исломдаги кемтик бўлиб, уни замонлар ўтиши тўлдира олмайди, дер эдилар"- деганлар.
Хатиб Бағдодий роҳимаҳуллоҳ имом Абу Ҳанифа ва имом Шофеъий роҳимаҳумаллоҳларнинг: "Агар фақиҳлар Аллоҳнинг дўстлари бўлмаса, демак, Аллоҳнинг дўсти йўқ экан" деб айтганларини, имом Шофеъийнинг эса: "Фуқаҳолар – илмларига амал қилган олимлардир" деб айтганини нақл қилади.
Шу ўринда ҳақиқий олимлар билан сохта олимлар орасидаги дақиқ фарқни билиб олишимиз зарурдир.
Ҳақиқий уламоларнинг аломатлари
Ҳақиқий олимлар ҳақида Аллоҳ таоло Ўзининг муқаддас каломида шундай деб марҳамат қилади:
“Албатта, аҳли китоблардан Аллоҳга, сизларга туширилган нарсага, уларга туширилган нарсага иймон келтирадиганлари, Аллоҳга ўзини хор тутиб бўйин эгадиганлари, Аллоҳнинг оятларини арзон баҳога сотмайдиганлари бордир. Ана ўшаларга Роббилари ҳузурида ажр бордир. Албатта, Аллоҳ тезҳисоб зотдир”. (Оли Имрон сураси, 199-оят)
Ҳужжатул ислом Абу Ҳомид Ғаззолий роҳимаҳуллоҳ ўзларининг машҳур “Иҳяу улумид-дин” асарларида ҳақиқий олимлар билан ёмон олимларнинг аломатлари борлигини алоҳида таъкидлаб ўтганлар.
Охират уламоларининг бир қанча аломатлари бор:
1. Улар илмлари билан дунёни талаб қилмайдилар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Ким Аллоҳнинг розилиги талаб қилинадиган илмни фақат дунёнинг ўткинчи матоҳига эришиш учун ўрганса, қиёмат куни жаннатнинг ҳидини ҳам топа олмайди”, дедилар”. (Абу Довуд, Ибн Можа ривояти).
Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг шундай деганлари ривоят қилинади: “Қачон бир олимнинг дунёга муҳаббат қўйганини кўрсангиз, динингиз ишларида ундан эҳтиёт бўлинглар. Чунки ҳар бир ошиқ севган нарсасига шўнғиб кетади”.
Ҳасан Басрий айтадилар: “Олимларнинг жазоси қалбларининг ўлишидир. Қалбнинг ўлими эса, охират амали билан дунёни талаб қилишдир”.
Яҳё ибн Муоз эса: “Қачон илм ва ҳикмат билан дунё талаб қилинса, уларнинг ҳикмати йўқолади”, деганлар.
Саид ибн Мусайяб айтадилар: “Қачон бир олимнинг амирлар атрофида ўралашиб юрганини кўрсангиз, билингизки у ўғридир”.
2. Уларнинг амали сўзларига зид бўлмайди, балки ўзлари қилмаган ишни бошқаларга буюрмайдилар.
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Одамларни яхшиликка чорлаб, ўзларингизни унутасизларми?” (Бақара сураси, 44-оят)
Бошқа бир оятда эса: “Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган ишни (қиламиз деб) айтишларингиз Аллоҳ наздида ўта манфур (ишдир)” (Саф сураси, 3-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дейдилар: “Исро кечасида лаблари оловдан бўлган қайчилар билан кесилаётган қавмлар олдидан ўтдим ва: “Сизлар кимсизлар?” деб сўрадим. Улар: “Яхшиликка буюриб, ўзимиз қилмас эдик, ёмонликдан қайтариб, ўзимиз қайтмас эдик” деб жавоб беришди” (Ибн Ҳиббон ва Аҳмад ривояти).
Муоз розияллоҳу анҳу айтадилар: “Олимларнинг адашишидан эҳтиёт бўлинглар. Чунки одамлар наздида уларнинг қадри юқори бўлганлиги учун хатоларига эргашиб кетади”.
Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтадилар: “Қуръон амал қилиниши учун нозил этилган. Сизлар эса уни ўрганишни амал қилиб олдингизлар. Яқинда шундай қавмлар келадики, улар Қуръонни сув қилиб ичиб юборадилар. Улар яхшиларингиз эмас. Илмга амал қилмайдиган олим давони сифатлаган бемор ёки таомларнинг лаззатини сифатлаган оч одам кабидир”.
Фузайл ибн Иёз айтадилар: “Менга шундай сўз етиб келдики, қиёмат кунида бутпарастлардан олдин олимлар ичидаги фосиқлар ҳисоб-китоб қилинади”.
Ҳотамул Асом дейдилар: “Қиёматда одамларга илм ўргатган, одамлар ўша илмга амал қилиб, нажот топган, лекин ўзи унга амал қилмасдан, ҳалок бўлган кишидан-да қаттиқ ҳасрат қилувчи кимса бўлмайди”.
(Давоми бор)
Конимех тумани бош имом хатиби: Р.Яндашев.
https://t.me/joinchat/AAAAAFLpIinp9zqmIIhY-w
