Рамазон ҳайити – ийдул фитр дейилади. У кун мусулмонлар учун хурсандчилик, шодлик, кенгчилик ва байрам кунидир. У кун ўзгача шукуҳ ва фазилатга эга. Мусулмонларнинг икки муборак байрамларидан биридир.Ҳайит намози Моликий ва Шофеъийларга кўра, суннати муаккада, Ҳанафийларда вожиб, Ҳанбалийларда эса фарзи кифоядир.
Ҳайит кунида мустаҳаб бўлган амаллар:
1.Ҳайит кечаларини бедор ўтказиш
Ким ҳайит кечаларини ихлос ва савобидан умидвор ҳолда зикр, тасбеҳ, Қуръон тиловати ила бедор ўтказса, қалблар ўладиган кунда қалби омонда бўлади. Ҳайит кунига етказгани учун кўплаб шукр ва ҳамд айтиш керак.
2.Ғусл қилиш.
3.Хушбўйланиш ва зийнатланиш
4.Соч олдириш
5.Мисвок қилиш
6.Кийимнинг энг яхшисини кийиш
Набий саллоллоҳу алйҳи васаллам икки ҳайит учун ҳамиша ғусл қилар эдилар. Чунки, бу икки намозда улкан жамоат тўпланади, тиқилинч юзага келади. Шу боис, ёмон ҳидлардан сақланиш керак. Таҳоратнинг ўзи билан чекланса ҳам жоиздир.
Бундан ташқари, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам “Ҳибаро” деган чопонларидан бирини алоҳида ҳайит учун кияр эдилар.
Тоза ва ораста кийиниш, зийнатланиш, хушбўйланишга имом ҳам эътибор беради. Кўпчиликнинг нигоҳи унда бўлгани учун ўзига аҳамият қаратади.
Кийимларнинг энг яхшиси бу оқ кийимдир.
Орасталаниш, ғусл қилиш, хушбўйланиш хоҳ масжидга борувчи учун бўлсин, хоҳ уйда қолувчи учун бўлсин, бир хилдир.
Аммо, аёллар бу борада эркаклардан фарқланадилар. Ҳайит куни кўчага чиқсалар одатий ва тоза кийимда, хушбўйланмасдан, ясан-тусан қилмасдан, фитнага сабаб бўлмасдан чиқишлари лозим. Ҳайит куни кўчаларда одам кўп бўлгани учун эркакларга аралашиб юрмасликлари шарт. Ўзларига хос ва ярашадиган жойларга борсалар майли. Бугунги кунда назар солсак, аёл-қизларимиз ҳайит кунлари зийнатларга, атир-упаларга, ялтир-юлтир кийимларга бурканиб, “ким ўзар”га кийиниб чиқадилар. Кўчага чиқиш қоидаси аёллар учун ҳайит куни ўзгариб, истисно бўлиб қолмайди. Уларнинг кўнгилхушлик қилишлари, хурсандчилик қилишлари шариатда ман қилинмаган. Фақат шариат талабида бўлса, бунинг зарари йўқ.
Ёш болалар хоҳ ўғил, хоҳ қиз – уларга зийнатланиш, чиройли кийимлар кийиш, тиллолар тақиш мумкин. Ҳайит – зийнат кунидир. Болажонлар шу ила ҳайитнинг қадри ва шукуҳини ҳис қилишлари, яна келишини интиқ кутишлари мумкин. Ҳайитдан бошқа пайтда тилло тақиб ва зийнатли кийим кийишлари тавсия қилинмайди.
7.Ҳайит билан табриклаш. Фуқаҳолар ҳайит билан табриклаш жоизлигига иттифоқ қилганлар. Буни турли усуллар билан амалга оширса бўлади.
8.Зиёратга бориш.
Абу Бакр розияллоҳу анҳу Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам намоздан қайтганларида, у зотни алоҳида зиёрат қилиш учун ҳужраларига келганлар.
Бундан ташқари, ҳайит куни ёши улуғлар, кексалар, беморлар, муҳтожлар, мусофир ва қариндошлардан хабар олинади, уларни зиёрат қилинади, дуо олинади. Имкон бўлса, моддий кўмак берилади.
9.Қўшиқ, ўйин ва кўнгилхушлик қилиш
Бу ҳақида Оиша онамиз ҳайит куни ҳабашийлар ўйинини томоша қилганлари ва ҳужраларида икки жория “Буос куни” қўшиғини куйлаётганлари, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам бундан қайтармаганлари ривоят қилинган. Лекин ривоятга эътибор берилса, ўйин ва куй-қўшиқ беҳаё ва эркак-аёл аралаш ҳолда бўлмаган. Содда кўринишда айтилган. Бу ҳадисдан далилланиб, шариат ман қилган ҳолатларга ўтиш мумкин эмас.
10. Аёлларга алоҳида насиҳат қилиш
Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам ийд намозидан сўнг аёлларга алоҳида ваъз-насиҳат қилганлар. Билол розияллоҳу анҳу кийимларини ёйиб турганлар. Улар садақаларини ўша кийимга ташлаганлар. Бундан билинадики, имом агар фитнадан омонда бўлиш шарти ила аёлларга алоҳида фитр ва қурбонлик ҳайити, ҳукмлари ва одобларини баён қилиши ёки оила бошлиқлари намоздан қайтгач, ўзлари эшитган нарсаларни ўз аҳлларига сўзлаб беришлари мумкин.
11. Ихтиёрий садақалар қилиш
Садақа алоҳида тиланчига эмас, бирор муҳтож қўшни, қариндош, илм толибига қилинса, мақсадга мувофиқ бўлиб, пул, буюм, тақинчоқ, егулик, кийим-кечак ҳаммаси садақа – яхшилик турига киради.
Барчамизга яқинлашиб келаётган Ийдул Фитр муборак бўлсин! Аллоҳнинг илоҳий раҳматлари юртимиз узра бардавом бўлсин, амин!
Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим юрти ўқитувчиси Саййидазиз қизи Нилуфар
